Sốt là tình trạng nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn nhiệt độ bình thường, thường do nhiễm trùng. Nhiệt độ cơ thể bình thường là khoảng 37°C (có thể chênh lệch 1 độ, nhưng có thể khác nhau tùy từng người). Cũng có thể có những biến động nhỏ trong ngày và đêm.
Cơn sốt do nhiễm trùng bởi vi-rút hoặc vi khuẩn gây ra là vì các chất hóa học do hệ thống miễn dịch sản xuất ra, khiến nhiệt độ cơ thể tăng lên mức cao hơn.
Trái với quan niệm phổ biến, mức độ nghiêm trọng của cơn sốt không nhất thiết liên quan đến mức độ nghiêm trọng của bệnh - ví dụ, viêm màng não đe dọa tính mạng chỉ có thể gây ra sự gia tăng nhiệt độ nhỏ.
Hầu hết các trường hợp sốt nhẹ đều tự khỏi trong vòng vài ngày. Sốt nhẹ (lên đến 39°C) thực sự có thể giúp hệ thống miễn dịch loại bỏ nhiễm trùng. Ở trẻ em từ 6 tháng - 6 tuổi, sốt có thể gây co giật. Sốt từ 42,4°C trở lên, đặc biệt là ở người cao tuổi, có thể gây tổn thương não vĩnh viễn.
1. Triệu chứng sốt
Các triệu chứng của sốt có thể bao gồm:
- cảm thấy không khỏe
- cảm thấy nóng và đổ mồ hôi
- run rẩy hoặc lắc
- răng va vào nhau lập cập
- mặt đỏ bừng.
2. Nhiễm trùng thường là nguyên nhân gây sốt
Nguyên nhân gây sốt thường là do một loại nhiễm trùng nào đó. Có thể bao gồm:
- Các bệnh do vi-rút gây ra, chẳng hạn như cảm lạnh, cúm, COVID-19 hoặc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên khác
- Các bệnh do vi khuẩn gây ra, chẳng hạn như viêm amidan, viêm phổi hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu
- Một số bệnh mãn tính, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp và viêm loét đại tràng có thể gây sốt kéo dài
- Một số bệnh nhiệt đới, chẳng hạn như sốt rét, có thể gây ra các cơn sốt tái phát hoặc sốt thương hàn
- Say nắng, bao gồm sốt (không đổ mồ hôi) là một trong những triệu chứng của nó
- Thuốc, một số người có thể dễ bị sốt do tác dụng phụ của một số loại thuốc nhất định.
3. Gợi ý tự hạ sốt
Gợi ý để hạ sốt bao gồm:
- Dùng paracetamol hoặc ibuprofen với liều lượng thích hợp để giúp hạ sốt.
- Uống nhiều chất lỏng, đặc biệt là nước lọc.
- Tránh uống rượu, trà và cà phê vì những đồ uống này có thể gây mất nước nhẹ.
- Dùng nước ấm lau sạch vùng da hở. Để tăng hiệu quả làm mát của quá trình bốc hơi, bạn có thể thử đứng trước quạt.
- Tránh tắm nước lạnh. Da phản ứng với cái lạnh bằng cách co mạch máu, điều này sẽ giữ nhiệt cơ thể. Cái lạnh cũng có thể gây run rẩy, có thể tạo ra nhiều nhiệt hơn.
- Đảm bảo bạn được nghỉ ngơi đầy đủ, bao gồm cả nghỉ ngơi trên giường.
4. Khi nào cần đi khám bác sĩ vì các triệu chứng sốt
Bạn nên luôn luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trong những trường hợp sau:
- Bạn vẫn sốt sau 3 ngày, mặc dù đã điều trị tại nhà.
- Nhiệt độ của bạn trên 40°C.
- Bạn run rẩy và lắc mình không tự chủ, hoặc răng bạn va vào nhau lập cập.
- Có vẻ như bệnh của bạn ngày càng nặng hơn theo thời gian.
- Bạn có những triệu chứng bất thường như ảo giác, nôn mửa, cứng cổ, phát ban trên da, nhịp tim nhanh, ớn lạnh hoặc co thắt cơ.
- Bạn cảm thấy bối rối và buồn ngủ.
- Bạn bị đau đầu dữ dội và không thuyên giảm sau khi uống thuốc giảm đau.
- Gần đây bạn đã đi du lịch nước ngoài .
5. Phương pháp chẩn đoán
Vì sốt là triệu chứng chứ không phải bệnh, nên phải tìm ra nguyên nhân cơ bản trước khi có thể bắt đầu điều trị cụ thể. Một số xét nghiệm có thể cần thiết nếu nguyên nhân gây sốt không rõ ràng sau khi bác sĩ đã hỏi bệnh sử và tiến hành khám. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:
- Xét nghiệm máu
- Xét nghiệm nước tiểu và nuôi cấy
- Xét nghiệm và nuôi cấy mẫu dịch họng hoặc chất nhầy
- Xét nghiệm phân và nuôi cấy
- Tia X.
Các lựa chọn điều trị
Phương pháp điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân – ví dụ, viêm amidan mãn tính có thể cần phẫu thuật cắt bỏ amidan (cắt amidan).
Sốt do bệnh do virus không nên điều trị bằng thuốc kháng sinh vì những loại thuốc này không có tác dụng chống lại virus. Trong trường hợp nhiễm trùng do vi khuẩn nhẹ, tốt nhất là để hệ thống miễn dịch của bạn xử lý vấn đề thay vì dùng thuốc kháng sinh.
Sốt ở trẻ em
Trung bình, một trẻ nhỏ có thể bị nhiễm trùng tới 10 lần mỗi năm.
Nhiệt độ cơ thể không phải là chỉ số đáng tin cậy để đánh giá bệnh tật ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ – nhiệt độ đo được ở nhiệt kế có thể nhẹ (chỉ hơn 37°C một chút), nhưng trẻ vẫn có vẻ vui vẻ và khỏe mạnh.
Tuy nhiên, hãy đưa bé đi khám bác sĩ ngay nếu:
- Có độ tuổi sáu tháng hoặc ít hơn
- Có phát ban
- Bị sốt 40°C hoặc cao hơn
- Vẫn sốt sau khoảng một ngày, mặc dù đã uống liều paracetamol cho trẻ em mỗi 4 giờ
- Nôn mửa hoặc bị tiêu chảy dai dẳng
- Từ chối thức ăn hoặc đồ uống
- Khóc không thể nguôi ngoai
- Có vẻ uể oải, yếu ớt hoặc trông ốm yếu
- Co giật hoặc giật mình
- Có vấn đề về hô hấp
- Đang đau đớn.
Nếu bạn cảm thấy lo lắng hoặc quan ngại ở bất kỳ giai đoạn nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nhé.
Điều trị sốt ở trẻ em
- Cho trẻ mặc quần áo nhẹ.
- Cho uống nước trong (như nước lọc).
- Giữ trẻ luôn mát mẻ.
- Cho trẻ uống paracetamol theo đúng liều lượng phù hợp với độ tuổi của trẻ (nhưng không quá 4 liều trong vòng 24 giờ). Không cho trẻ uống thuốc paracetamol thường xuyên quá 24 giờ mà không hỏi ý kiến bác sĩ.
- Hãy đưa trẻ đi khám bác sĩ nếu trẻ được 3 tháng tuổi hoặc nhỏ hơn.
- Đừng tắm nước lạnh cho trẻ.
Sốt có thể gây co giật
Co giật do sốt là cơn động kinh hoặc co giật xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ em khi chúng bị sốt cao, thường là do nhiễm trùng tai hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên do vi-rút. Cơn động kinh có thể kéo dài vài giây hoặc lên đến 15 phút, sau đó là buồn ngủ.
Khoảng 3% trẻ em khỏe mạnh sẽ bị một hoặc nhiều cơn co giật do sốt trong độ tuổi từ 6 tháng - 6 tuổi. Co giật do sốt không phải là động kinh và không gây tổn thương não. Không có cách nào để dự đoán ai sẽ bị ảnh hưởng hoặc khi nào điều này sẽ xảy ra.
Các triệu chứng của co giật do sốt bao gồm:
- Mất ý thức (ngất xỉu) – trẻ sẽ ngã nếu đứng và có thể đi tiểu
- Co giật hoặc giật tay chân
- Khó thở
- Sùi bọt mép
- Da trở nên nhợt nhạt hoặc xanh xao
- Đảo mắt, vì vậy chỉ có lòng trắng của mắt là có thể nhìn thấy
- Con bạn có thể mất 15 phút để tỉnh dậy sau đó – chúng có thể cáu kỉnh và có vẻ không nhận ra bạn.
Co giật hiếm khi nghiêm trọng. Nếu con bạn bị co giật, bạn nên:
- Cố gắng giữ bình tĩnh và đừng hoảng sợ.
- Đặt trẻ nằm xuống sàn và dọn sạch mọi đồ vật mà trẻ có thể va vào.
- Đừng nhét bất cứ thứ gì vào miệng trẻ.
- Đừng lắc, tát hoặc cố gắng kiềm chế trẻ.
- Khi cơn co giật đã dừng lại, hãy lăn trẻ nằm nghiêng, còn được gọi là tư thế phục hồi. Nếu có thức ăn trong miệng trẻ, hãy nghiêng đầu trẻ sang một bên và không cố gắng lấy thức ăn ra.
- Lưu ý thời điểm cơn co giật bắt đầu và kết thúc để bạn có thể báo cho bác sĩ.
- Hãy đưa trẻ đến bác sĩ địa phương hoặc khoa cấp cứu của bệnh viện gần nhất để kiểm tra ngay sau khi cơn sốt chấm dứt để tìm ra nguyên nhân gây sốt.
- Gọi xe cứu thương nếu cơn co giật kéo dài hơn 5 phút.
