Bệnh trĩ là một trong những vấn đề thường gặp ở phụ nữ sau sinh. Cảm giác đau rát, sưng tấy vùng hậu môn, đi ngoài ra máu khiến nhiều mẹ bỉm lo lắng nhưng lại ngại đi khám vì nghĩ rằng bệnh sẽ tự khỏi. Thực tế, trĩ sau sinh có thể tự thuyên giảm ở mức độ nhẹ, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể tiến triển nặng và gây biến chứng.
Mẹ sau sinh mệt mỏi, cảm thấy đau rát vùng hậu môn do bị trĩ sau sinh
1. Trĩ sau sinh là gì?
Bệnh trĩ (Hemorrhoids) là tình trạng giãn tĩnh mạch vùng trực tràng – hậu môn, hình thành búi trĩ gây đau, sưng, ngứa, chảy máu khi đại tiện.
Phụ nữ mang thai và sau sinh là nhóm có nguy cơ cao nhất do sự thay đổi nội tiết tố, áp lực trong thai kỳ và rặn khi sinh nở.
Cấu trúc búi trĩ nội và trĩ ngoại giúp nhận biết mức độ bệnh trĩ sau sinh
Phân loại bệnh trĩ:
- Trĩ nội: Búi trĩ hình thành bên trong ống hậu môn, khó quan sát bằng mắt thường.
- Trĩ ngoại: Búi trĩ nằm ngoài hậu môn, dễ sưng viêm, chảy máu, đau khi ngồi.
- Trĩ hỗn hợp: Kết hợp cả trĩ nội và trĩ ngoại, búi trĩ lớn, dễ gây viêm nhiễm.
Theo thống kê, có tới 30–40% phụ nữ sau sinh gặp phải tình trạng trĩ ở các mức độ khác nhau, chủ yếu khởi phát trong giai đoạn hậu sản hoặc vài tuần sau khi sinh thường.
2. Trĩ sau sinh có tự khỏi không?
Trĩ sau sinh có thể tự khỏi nếu ở mức độ nhẹ (độ 1–2) và người bệnh có chế độ ăn, nghỉ hợp lý. Tuy nhiên, khi búi trĩ đã sa, viêm nhiễm hoặc chảy máu nhiều, bệnh không thể tự khỏi mà cần được can thiệp y tế.
Trĩ có thể tự khỏi khi:
-
Búi trĩ nhỏ, chưa sa ra ngoài.
-
Không viêm nhiễm, không chảy máu nhiều.
-
Mẹ ăn đủ chất xơ, uống nhiều nước, vận động nhẹ nhàng.
-
Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch và khô thoáng.
Nếu được chăm sóc tốt, bệnh trĩ nhẹ có thể giảm rõ sau 2–4 tuần.
Trĩ không thể tự khỏi khi:
-
Búi trĩ to, sưng, đau, sa ra ngoài hậu môn.
-
Có tình trạng chảy máu tươi, viêm, ngứa, tiết dịch.
-
Bệnh kéo dài trên 1–2 tháng không cải thiện.
Biến chứng nguy hiểm khi không điều trị:
-
Sa nghẹt búi trĩ: Búi trĩ bị tắc mạch, gây đau dữ dội.
-
Thiếu máu: Chảy máu mạn tính làm người bệnh mệt mỏi, hoa mắt.
-
Viêm hoặc hoại tử búi trĩ: Vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng mô mềm.
-
Rối loạn cơ thắt hậu môn: Gây đại tiện không tự chủ.
-
Viêm phụ khoa: Vi khuẩn từ hậu môn lan sang âm đạo, gây viêm nhiễm sinh dục.
3. Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết trĩ sau sinh
Nguyên nhân gây bệnh:
-
Rặn mạnh khi sinh: Tăng áp lực lên vùng chậu, khiến búi trĩ sa xuống.
-
Táo bón sau sinh: Do ít vận động, uống ít nước, bổ sung canxi, sắt quá mức hoặc sợ đau khi đi tiêu.
-
Thai nhi lớn: Gây chèn ép tĩnh mạch trực tràng, cản trở lưu thông máu.
-
Thay đổi nội tiết tố: Hormone progesterone tăng làm giãn mạch, gây ứ máu.
-
Tiền sử trĩ: Người từng bị trĩ trong thai kỳ dễ tái phát sau sinh.
Dấu hiệu nhận biết trĩ sau sinh:
-
Đi ngoài ra máu: Ban đầu chỉ dính giấy vệ sinh, sau chảy thành tia hoặc có cục máu đông.
-
Đau, rát hậu môn: Đặc biệt khi ngồi lâu, di chuyển hoặc đại tiện.
-
Ngứa, ẩm ướt quanh hậu môn: Do tiết dịch hoặc viêm.
-
Sa búi trĩ: Ở mức độ nhẹ, búi trĩ tự co lại; ở mức độ nặng, phải dùng tay đẩy lên.
-
Mệt mỏi, hoa mắt: Dấu hiệu thiếu máu do mất máu kéo dài.
Ở giai đoạn đầu, trĩ sau sinh chủ yếu gây khó chịu, nhưng nếu kéo dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý và chất lượng cuộc sống của người mẹ.
4. Hướng điều trị trĩ sau sinh
Rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên cám giúp mẹ sau sinh cải thiện táo bón và giảm trĩ
Điều trị tại nhà và chăm sóc hỗ trợ:
-
Ngâm hậu môn bằng nước ấm: Mỗi ngày 2–3 lần, mỗi lần 15 phút giúp giảm sưng đau, kích thích lưu thông máu. Có thể pha thêm một ít muối (100g/3 lít nước).
-
Vệ sinh đúng cách: Dùng nước ấm hoặc nước muối sinh lý rửa nhẹ sau khi đi tiêu, lau khô bằng khăn mềm.
-
Vận động nhẹ nhàng: Đi bộ, yoga giúp giảm ứ trệ tĩnh mạch vùng chậu.
-
Uống đủ nước: 2–2,5 lít/ngày giúp làm mềm phân, hạn chế táo bón.
-
Không nhịn đại tiện: Tập thói quen đi vệ sinh vào cùng thời điểm mỗi ngày.
-
Chế độ ăn hợp lý: Bổ sung chất xơ, rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu magie, kẽm, omega-3.
Điều trị nội khoa:
-
Áp dụng cho trĩ độ 1–2.
-
Dùng thuốc bôi, thuốc đặt, thuốc uống có tác dụng co búi trĩ, giảm sưng, giảm ngứa.
-
Các hoạt chất thường được sử dụng gồm: flavonoid, diosmin, rutin giúp tăng sức bền thành mạch.
-
Với phụ nữ cho con bú, cần được bác sĩ chỉ định loại thuốc an toàn, tránh tự ý dùng.
Điều trị ngoại khoa:
-
Áp dụng khi trĩ độ 3–4, búi trĩ sa lớn, viêm loét hoặc hoại tử.
-
Các phương pháp hiện đại: thắt búi trĩ bằng vòng cao su, cắt trĩ bằng sóng cao tần, laser hoặc phẫu thuật Longo.
-
Phẫu thuật chỉ thực hiện khi sản phụ đã hồi phục sau sinh và đủ điều kiện thể lực.
5. Phòng ngừa tái phát trĩ sau sinh
Mẹ sau sinh tập thể dục nhẹ và giữ chế độ ăn lành mạnh để phòng ngừa tái phát bệnh trĩ
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm cay, dầu mỡ.
- Uống nước ấm vào buổi sáng để kích thích nhu động ruột.
- Không ngồi quá lâu khi cho con bú, nên thay đổi tư thế thường xuyên.
- Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì.
- Vận động nhẹ mỗi ngày, tránh khiêng vác nặng.
- Khám sức khỏe định kỳ tại chuyên khoa hậu môn – trực tràng nếu có biểu hiện chảy máu, ngứa, hoặc sa búi trĩ.
Trĩ sau sinh là tình trạng phổ biến, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách.
Ở mức độ nhẹ, bệnh có thể tự khỏi sau vài tuần; tuy nhiên nếu kéo dài, gây đau rát, chảy máu hoặc sa búi trĩ, sản phụ cần được thăm khám và điều trị chuyên khoa để tránh biến chứng.
Giữ lối sống khoa học, ăn uống đủ chất xơ và duy trì vận động hằng ngày chính là chìa khóa giúp mẹ bỉm phòng ngừa và phục hồi nhanh chóng sau sinh.
